گروه اقتصاد، رضا زندی: وزیر خزانه‌داری آمریکا، شرکت ملی نفت ایران را وابسته به سپاه پاسداران اعلام کرد. سخنگوی وزارت نفت ایران، این ادعا را به شدت تکذیب کرد. «تیموتی گایتنر»، روز دوشنبه به کنگره رفت و مدعی شد که از زمان انتصاب سردار رستم قاسمی، فرمانده پیشین قرارگاه خاتم‌الانبیا، به وزارت نفت، نفوذ سپاه پاسداران در شرکت ملی نفت به ایران افزایش یافته است. دیروز اما سخنگوی وزارت نفت در گفت‌وگویی با «شرق» به این اظهارات واکنش نشان داد و گفت: «آقای قاسمی، لباس سپاه خود را در آورده و لباس صنعت نفت را پوشیده است. اینگونه اظهارات واهی است.» علیرضا نیکزاد‌رهبر، جابه‌جایی مدیران در دستگاه‌های مختلف کشور را روندی طبیعی دانست. سخنگوی وزارت نفت، شرکت ملی نفت را تابع سیاست‌های اقتصادی دولت و صنعت نفت کشور اعلام کرد. وزارت خزانه‌داری آمریکا مدعی شده که شرکت ملی نفت ایران وابسته به سپاه پاسداران است.
‌آقای سخنگو، واکنش رسمی وزارت نفت به این اظهارات چیست؟
«این اظهارات را شدیدا تکذیب می‌کنم. آنها بهانه‌جویی می‌کنند. هدف‌شان عقب راندن اقتصاد ایران است. از این طریق می‌خواهند به اهداف سیاسی‌شان برسند؛ اقتصاد مساله مهمی است. آنها با این ابزار می‌خواهند بار منفی اقتصادی بر مردم ایران تحمیل کنند.»
سخنگوی وزارت نفت: اتوبوسی سوار نکردیم
سخنگوی وزارت نفت در ادامه گفت‌وگویش با شرق به تغییر مدیران در ادوار گذشته اشاره می‌کند: «افراد در مجموعه جمهوری اسلامی جابه‌جا می‌شوند. یک روز آقای زنگنه وزیر نیرو بود، روز دیگر وزیر نفت شد. این دلیل نمی‌شود که بگوییم، وزارت نفت، وزارت نیرو شده است. نمی‌شود گفت چون آقای قاسمی از سپاه آمده وزارت نفت و شرکت ملی نفت سپاهی شده است.»
علیرضا نیکزاد‌رهبر به تغییرات صورت گرفته در شرکت ملی نفت اشاره می‌کند و می‌گوید: «اخیرا مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز را تغییر دادیم. آیا سپاهی آوردیم؟! خیر. فردی منصوب شد که سابقه نفتی دارد. در شرکت مهندسی و توسعه نفت هم همین‌طور بود. آقای محدث را از مدیریت اکتشاف جابه‌جا کردیم. جایش آقای قلاوند منصوب شد که نفتی است کدام سپاهی را آوردیم؟!» «جملات بعدی» سخنگو صریح‌تر می‌شود: «ما اتوبوسی سوار نکردیم.»
هدف‌شان این است که نفت نفروشیم
وقتی از سخنگوی وزارت نفت می‌خواهم نظرش را درباره هدف نهایی آمریکایی‌ها از این گونه اظهارات بیان کند می‌گوید: «غربی‌ها بیمه کشتی‌های حامل نفت ما را تحریم کرده‌اند. نمی‌گذارند نفت‌مان را با قیمت فوب بفروشیم. آنها هدف‌شان این است که نفت نفروشیم.»
‌آیا وزارت نفت یا شرکت ملی نفت ایران احتمال دارد که از این اظهارات به داوری حقوقی بین‌المللی شکایت کند؟
ابتدا باید دید عواقب حقوقی این اظهارات چیست. اگر برای ایران عواقب حقوقی داشته باشد حتما در مجامع بین‌المللی پیگیری می‌کنیم.
‌اجازه دهید سوال صریحی بپرسم. در دوره آقای قاسمی، چه تعداد قرارداد نفتی با قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه منعقد شده است؟
شما خودتان بروید بررسی کنید. ببینید در زمان آقای قاسمی که فرمانده قرارگاه بودند چقدر قرارگاه با نفت قرارداد بسته است. از زمانی که وزیر شدند چقدر وزارت نفت با قرارگاه قرارداد امضا کرده است. قطعا الان رقمش خیلی کمتر است.
رانتی برای سپاه ایجاد نکرده‌ایم
علیرضا نیکزاد درباره وضعیت شرکت‌های وابسته به سپاه در قراردادهای نفتی به «شرق» می‌گوید: «ما به هر شرکتی که توانمندی داشته باشد قرارداد می‌دهیم. اینکه فکر کنند رانتی به سپاه می‌دهیم، اینطور نیست. هیچ رانتی به هیچ مجموعه‌ای به‌خصوص برای سپاه ایجاد نکرده‌ایم. وزارت نفت از همه پیمانکاران داخلی حمایت می‌کند.» سخنگوی وزارت نفت اضافه می‌کند. «اینکه برخی فکر کنند کارها به مجموعه‌های نظامی واگذار می‌شود، درست نیست.»
‌آقای نیکزاد؛ بحث وابستگی شرکت ملی نفتکش به سپاه هم مطرح شده اما گفته‌اند دلایل کافی ندارند. نظرتان در این باره چیست؟
سپاه نفتکش ندارد. شرکت ملی نفتکش هم سهامدار برترش تامین اجتماعی است. بخشی از سهامش هم برای صندوق بازنشستگی است. بگردند ببینند کدام نفتکش را سپاه خریده است؟! اینها در دنیا روشن است.
‌آیا انتظار این موضع‌گیری درباره شرکت ملی نفت را داشتید؟
بله، انتظار داشتیم. قابل پیش‌بینی بود. بالاخره یک فردی با سابقه سپاهی به وزارت نفت آمده است دشمنان هم دنبال بهانه هستند. شما ببینید مدیرعامل شرکت ملی نفت، از دل صنعت آمده است. در شرکت ملی نفت یک مدیر پیدا کنید که سپاهی باشد! هر کاری کنید آنها دنبال بهانه هستند.»
قانون گنگره چه بود؟
گزارش وزارت خزانه‌داری آمریکا به کنگره این کشور بر اساس قانون کاهش تهدیدهای ایران ارایه شده است. قانونی که در ماه آگوست تصویب شده است. بر اساس این قانون، وزارت دارایی آمریکا موظف است درباره احتمال وابستگی شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی نفتکش ایران به سپاه پاسداران گزارش دهد. دولت اوباما تا 24 سپتامبر باید درباره وابستگی این دو شرکت به کنگره گزارش می‌داد. اما «آدام سزویین» رییس بخش نظارت بر دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا به کنگره گفته است که در حال حاضر اطلاعات کافی در اختیار ندارد که به این جمع‌بندی برسد که شرکت ملی نفتکش ایران به نهادهای نظامی مرتبط است. او در گزارشی مدعی ارتباط شرکت ملی نفت با نهادهای نظامی شده است.
معاون اسبق بین‌الملل نفت: مقدمه سناریو است
چسباندن نام نهادهای نظامی به یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های ملی نفت جهان، راوی سناریویی پیچیده است. معاون سابق بین‌الملل وزارت نفت، درباره اتهام وابستگی شرکت ملی نفت به سپاه پاسداران به «شرق» می‌گوید: «این اظهارات آمریکایی‌‌ها خیلی باعث تعجب است. وزارت نفت و شرکت نفت ایران بزرگ‌ترین واحد صنعتی کشور است که فعالیت‌های مختلفی چون لرزه‌نگاری، اکتشاف، تولید و توسعه میدان‌های نفتی در زیرمجموعه‌های آن انجام می‌شود. شرکت ملی نفت ایران، دومین شرکت نفتی ملی در دنیاست و نمی‌تواند وابسته باشد.» مهدی حسینی سال‌ها در مذاکرات مهم بین‌المللی صنعت کشور حضور داشته است. او مسوول پرونده ایران در یک دعوای پیچیده حقوقی با یک شرکت نفتی آمریکایی به نام «اشلند» بود موضوعی که سروصدا در دنیا به پا کرد. اشلند همزمان با پیروزی انقلاب ایران، از شرکت ملی نفت، نفت خریده بود و پولش را نمی‌داد، حالا حسینی اظهارنظر آمریکایی‌ها را در این مقطع حساس مقدمه یک سناریو می‌داند: «اینگونه اظهارنظرها مقدمه یک سناریو است که عواقبی دارد. به نظرم باید به دقت این سناریو را دنبال کرد چون می‌تواند برای صنعت نفت و کشور، گرفتاری ایجاد کند.»
‌ایران در این شرایط چه تدبیری باید داشته باشد؟ شرکت ملی نفت به‌عنوان یک شرکت با سابقه و تاثیرگذار در عرصه بین‌المللی چه کار باید بکند؟
به نظرم نباید انفعالی رفتار کنیم. باید به دور از شعارها برخورد حقوقی قوی داشته‌باشیم. اینگونه موضع‌گیری‌ها علیه شرکت ملی نفت، بار سنگین حقوقی- اقتصادی دارد. چون ما تحت تحریم سازمان ملل هستیم موضع‌گیری آمریکا باید از طریق یک شکایت حقوقی؛ حتی در سطح سازمان ملل دنبال شود. معتقدم فعالیت حقوقی بسیار قوی، عاری از شعارها، می‌تواند در سطح بین‌المللی موثر باشد.»
معاون اسبق بین‌الملل وزارت نفت در گفت‌وگو با «شرق» پیشنهاد می‌کند که وزارت خارجه هم، در سطح سیاسی وارد میدان شود و با سازوکار خود در عرصه بین‌المللی توجیهات لازم را مطرح کند: «از اینکه بخواهند در عرصه بین‌المللی نفت و سپاه را کنار هم قرار دهند باید نگران بود. چون آن وقت حساسیت‌هایی که وجود دارد به نفت منتقل می‌شود. ممکن است کشورهایی را که به هر دلیل هنوز تعامل نفتی‌شان را با ایران حفظ کرده‌اند تحت فشار قرار دهد.»
حسن‌تاش: می‌خواهند ایران را از بازار نفت خارج کنند
غلامحسین حسن‌تاش، تحلیلگر ارشد نفت و گاز هم دیروز در گفت‌وگو با «شرق» به موشکافی موضع‌گیری اخیر آمریکا علیه شرکت ملی نفت ایران پرداخت: «اینها بهانه است. دادن نسبت وابستگی به نهادهای نظامی، به شرکت ملی نفت ایران روا نیست. این را از نظر عاطفی و احساسی نمی‌گویم. زمانی چنین حرفی را می‌توان مطرح کرد که شرکت ملی نفت، میدان‌های نفتی و گازی‌اش را مثلا به شکل مشارکت در تولید به یک نهاد داده باشد. این‌طور که نیست. حالا اگر برخی پروژه‌ها را به شکل پیمانکاری به شرکت‌هایی بدهند؛ نمی‌توان گفت که کارفرما به آن شرکت‌ها وابسته است. مثلا ممکن است یک شرکت ساختمانی بزرگ، چند ساختمانش را به یک پیمانکار بدهد. نمی‌توان ادعا کرد که آن شرکت، وابسته به پیمانکارنش شده است. بنابراین می‌خواهم بگویم از نظر حقوقی، دادن چنین نسبتی به شرکت ملی نفت روا نیست.»
‌تحلیل شما از شکل‌گیری چنین رویکردی در دولت آمریکا نسبت به شرکت ملی نفت ایران چیست؟
جهت‌گیری روشن است، اگر به سایت اداره اطلاعات انرژی آمریکا مراجعه کنید در آنجا گزارشی خواهید دید با عنوان «بازار نفت بدون ایران». این گزارش هم به دستور دولت آمریکا تهیه شده است. آنها دنبال این هستند که ایران را از بازار نفت بیرون کنند، چرا که احساس کرده‌اند با وجود تحریم‌های بانکی بالاخره ایران توانسته کارش را پیش ببرد. غلامحسین حسن‌تاش سپس با تحلیل شرایط جهانی بازار نفت می‌گوید: «آمریکا می‌خواهد از یک طرف ایران را از بازار نفت حذف کند و از طرفی نمی‌خواهد بازار دچار بحران شود و قیمت‌ها بالا رود. بنابراین محاسبه می‌کند که در چه مقیاسی، بازار نفت به هم نمی‌ریزد، همانقدر به نفت ایران در بازارها فضا می‌دهد.» وی با اشاره به افزایش تولید نفت عراق، عربستان و لیبی نتیجه می‌گیرد: «فضا برای نفت ایران در بازارها تنگ‌تر شده است». و ادامه می‌دهد: «به میزانی که بتوانند بازار را مدیریت کنند فشارها را بر نفت ایران بیشتر می‌کنند.» تحلیل دیگر حسن‌تاش از مواضع اخیر آمریکا علیه شرکت ملی نفت، این‌گونه است: «آنها می‌خواهند «بار» کشورهایی را که از تحریم نفتی ایران تمکین نکردند، سنگین‌تر کنند تا وادار به همکاری نمایند.» «شرق» وقتی از این تحلیلگر ارشد نفتی می‌خواهد تا تدبیر ایران را در این‌باره پیشنهاد کند می‌گوید: «روزی که آقایان میرکاظمی و قاسمی به وزارت نفت آمدند به ذهنم نمی‌آمد که آنها بخواهند چنین سناریویی بنویسند. به هر حال شرکت ملی نفت وجهه خاصی در دنیا دارد. ما باید دقت کنیم و بهانه به دست کسانی ندهیم که دنبال فشار بر صنعت نفت هستند.» نفت در ایران سابقه 104 ساله‌ای دارد.